_{^{آیا آپارتمان 70 متری که اجاره داده شده جزء مستثنیات دین است ؟}}

• در صورتی بدهکار از پرداخت دین خود خودداری نماید طلبکار می تواند به اجرای احکام دادگاه مراجعه و برای وصول طلب خود از اموال بدهکار اجراییه صادر نماید.
• مطابق با قانون اجرای احکام مدنی از تاریخ ابلاغ اجرائیه صادره، مدیون ملزم است در مدت ۱۰ روز نسبت به پرداخت دین خود اقدام کند، اما اگر اقدام نکند، طلبکار می تواند نسبت به دستور توقیف اموال بدهکار اقدام کند. با این وجود، برخی اموال هستند که مطابق قانون برای بدهکار جزء مستثنیات دین محسوب شده و قابل توقیف و فروش نمی باشند. 
• بنابراین، مستثنیات دین اموالی است که جز ضروریات زندگی مدیون بوده و قابل توقیف نمیباشد. قانون گذار در قوانین مختلف تعریقی از مستثنیات دین ارائه نکرده و تنها به بیان مصادیق و ممنوعیت توقیف آن پرداخته است.
• ماده 523 قانون مدنی در این باره مقرر می دارد در کلیه مواردی که رای دادگاه برای وصول دین به موقع اجراء گذارده می ‌شود اجراء رای از مستثنیات دین اموال محکوم علیه ممنوع‌ می ‌باشد.
• بنابراین، در اجرای رأی می بایست مستثنیات دین لحاظ گردد و محکوم له نمی تواند در اجرای رأی صادره مالی را معرفی نماید که جز مستثنیات دین باشد. 
• در خصوص تعریف و توصیف مستثنیات دین در اداره اجرای ثبت باید گفت مستثنیات دین محصور به آنچه در قوانین آمده است محصور نمی گردد بلکه بسته به عرف زمان و مکان و بسته به وضعیت اقتصادی موجود و موقعیت های اجتماعي مدیون مستثنیات دین تغییر می کند.
• بنابراین، قوانین که به بعضی از مصادیق مستثنیات دین اشاره نموده اند در مقام حصر نبوده بلکه صرفا به مصادیق بارز مستثنیات دین پرداخته اند و موارد مذکور به عنوان تمثیل آمده است. در واقع، این عرف جامعه است که در هر زمان و مکانی مشخص می نماید چه مواردی در زمره مستثنیات دین است و مستثنیات دین تابعی از زمان و مکان است.
• به موجب ماده 524 قانون آین دادرسی مدنی مستثنیات دین عبارت است از:

‌الف - مسکن مورد نیاز محکوم علیه و افراد تحت تکفل وی با رعایت شوون عرفی.
ب - وسیله نقلیه مورد نیاز و متناسب با شان محکوم علیه.
ج - اثاثیه مورد نیاز زندگی که برای رفع حوائج ضروری محکوم علیه، خانواده و افراد تحت تکفل وی لازم است.
‌د - آذوقه موجود به قدر احتیاج محکوم علیه و افراد تحت تکفل وی برای مدتی که عرفا اذوقه ذخیره می‌شود.
ه - کتب و ابزار علمی و تحقیقاتی برای اهل علم و تحقیق متناسب با شان آنان.
‌و - وسایل و ابزار کار کسبه، پیشه‌وران، کشاورزان و سایر اشخاصی که وسیله امرار معاش محکوم علیه و افراد تحت تکفل وی می‌باشد.

• لازم به ذکر است قانونگذار در ماده 65 قانون اجرای احکام مدنی و ماده 24 قانون نحوه اجرای احکام مدنی نیز مستثنیات دین را نام برده است. 
• بطور کلی، مهم ترین مصادیق مستثنیات دین شامل موارد زیر می باشد:

•    منزل مسکونی که عرفا در شأن  محکوم علیه در حالت اعسار او باشد
•    اثاثیه مورد نیاز زندگی که برای رفع حوائج ضروری محکوم علیه و افراد تحت تکفل وی لازم است
•     آذوقه موجود به قدر احتیاج محکوم علیه و افراد تحت تکفل وی در مدت زمانی که آذوقه عرفاً قابل نگهداری می باشد
•    کتب و ابزار علمی تحقیق و تحقیقاتی برای اهل علم و تحقیق متناسب با شأن آنها
•    وسایل و ابزار کار کسبه ، پیشه وران ، کشاورزان و سایر اشخاص که برای امرار معاش ضروری آنها و افراد تحت تکفلشان لازم است
•    تلفن مورد نیاز مدیون .
•    مبلغی که در ضمن عقد اجاره به موجر پرداخت می شود ، مشروط بر اینکه پرداخت اجاره بها بدون آن موجب عسر و حرج گردد و عین مستاجره مورد نیاز مدیون بوده و بالاتر از شأن او نباشد .

_{^{پاسخ به پرسش مخاطب در خصوص مستثنیات دین}}

♦  در پاسخ به پرسش شما باید گفت با توجه به نظریه اداره حقوقی مستثنیات دین با رعایت شان و موقعیت اجتماعي مدیون و عرف محل به عهده مرجع اجرا کننده حکم است. بنابراین، در مورد شما بسته به نظر قاضی ممکن است ملک توقیف شود یا نشود. 
دیدگاهی که آن را مشمول مستثنیات دین می داند به این دلیل استناد می کند که اگر چه در آن سکونت ندارید اما با اجاره بهای آن مسکن مورد نیاز خود را تهیه نموده اید از این رو قابلیت توقیف آن وجود ندارد. اما دیدگاه دیگری که منطقی تر به نظر می رسد این است که به دلیل عدم سکونت در آن شما به عنوان منبع درآمد از ملک استفاده می کنید لذا مازاد از آن چیزی که مورد نیاز است باقی آن باید در اختیار داین قرار گیرد که این امر با توقیف و فروش ملک میسر می شود.
در هر حال به موجب ماده 525 قانون آیین دادرسی مدنی در صورت بروز اختلاف نسبت به متناسب بودن اموال و اشیاء موصوف در ماده قبل با شوون و نیاز محکوم علیه، تشخیص دادگاه‌ صادر کننده حکم لازم‌الاجراء، ملاک خواهد بود. چنانچه اموال و اشیاء مذکور بیش از حد نیاز و شوون محکوم‌علیه تشخیص داده شود و قابل تجزیه و‌ تفکیک نباشد به دستور دادگاه به فروش رسیده مازاد بر شان، بابت محکوم‌ به یا دین پرداخت می‌گردد.

_{^{مستندات قانونی - مستثنیات دین در اجرای ثبت}}

ماده ۵۲۳ قانون آیین دادرسی مدنی
در کلیه مواردی که رای دادگاه برای وصول دین به موقع اجراء گذارده می‌شود اجراء رای از مستثنیات دین اموال محکوم علیه ممنوع‌می‌باشد.
‌تبصره - احکام جزائی دادگاههای صالح مبنی بر استرداد کل یا بخشی از اموال محکوم علیه یا ضبط آن مستثنی می‌باشد.
‌ماده ۵۲۴ قانون آیین دادرسی مدنی
مستثنیات دین عبارت است از:
‌الف - مسکن مورد نیاز محکوم علیه و افراد تحت تکفل وی با رعایت شوون عرفی.
ب - وسیله نقلیه مورد نیاز و متناسب با شان محکوم علیه.
ج - اثاثیه مورد نیاز زندگی که برای رفع حوائج ضروری محکوم علیه، خانواده و افراد تحت تکفل وی لازم است.
‌د - آذوقه موجود به قدر احتیاج محکوم علیه و افراد تحت تکفل وی برای مدتی که عرفا اذوقه ذخیره می‌شود.
ه - کتب و ابزار علمی و تحقیقاتی برای اهل علم و تحقیق متناسب با شان آنان.
‌و - وسایل و ابزار کار کسبه، پیشه‌وران، کشاورزان و سایر اشخاصی که وسیله امرار معاش محکوم علیه و افراد تحت تکفل وی می‌باشد.
‌ماده ۵۲۵ قانون آیین دادرسی مدنی
در صورت بروز اختلاف نسبت به متناسب بودن اموال و اشیاء موصوف در ماده قبل با شوون و نیاز محکوم علیه، تشخیص دادگاه‌ صادر کننده حکم لازم‌الاجراء، ملاک خواهد بود. چنانچه اموال و اشیاء مذکور بیش از حد نیاز و شوون محکوم‌علیه تشخیص داده شود و قابل تجزیه و‌ تفکیک نباشد به دستور دادگاه به فروش رسیده مازاد بر شان، بابت محکوم‌به یا دین پرداخت می‌گردد.
‌ماده ۵۲۶ قانون آیین دادرسی مدنی
مستثنیات دین تا زمان حیات محکوم علیه جاری است.
‌ماده ۵۲۷ قانون آیین دادرسی مدنی
چنانچه رای دادگاه مبنی بر استرداد عین مالی باشد مشمول مقررات این فصل نخواهد بود.

ماده ۶۵ قانون اجرای احکام مدنی
اموال زیر برای اجرای حکم توقیف نمی‌شود:
۱ - لباس و اشیاء و اسبابی که برای رفع حوائج ضروری محکوم‌علیه و خانواده او لازم است.
۲ - آذوقه به قدر احتیاج یک‌ماهه محکوم‌علیه و اشخاص واجب‌النفقه او.
۳ - وسائل و ابزار کار ساده کسبه و پیشه‌وران و کشاورزان.
۴ - اموال و اشیایی که به موجب قوانین مخصوص غیر قابل توقیف می‌باشند.
‌تبصره - تصنیفات و تالیفات و ترجمه‌هایی که هنوز به چاپ نرسیده بدون رضایت مصنف و مولف و مترجم و در صورت فوت آن‌ها بدون رضایت ورثه یا قائم‌مقام آنان توقیف نمی‌شود.

ماده ۲۴ قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی
مستثنیات دین صرفاً شامل موارد زیر است:
الف - منزل مسکونی که عرفاً در شان محکوم‌علیه در حالت اعسار او باشد
ب - اثاثیه مورد نیاز زندگی که برای رفع حوائج ضروری محکوم‌علیه و افراد تحت تکفل وی لازم است.
ج - آذوقه موجود به قدر احتیاج محکوم‌ٌعلیه و افراد تحت تکفل وی برای مدتی که عرفاً آذوقه ذخیره می‌شود.
د - کتب و ابزار علمی و تحقیقاتی برای اهل علم و تحقیق متناسب با شان آنها.
هـ - وسایل و ابزار کار کسبه، پیشه‌ وران، کشاورزان و سایر اشخاص که برای امرار معاش ضروری آنها و افراد تحت تکفلشان لازم است.
و - تلفن مورد نیاز مدیون.
ز - مبلغی که در ضمن عقد اجاره به موجر پرداخت می ‌شود، مشروط بر اینکه پرداخت اجاره‌ بها بدون آن موجب عسر و حرج گردد و عین مستاجره مورد نیاز مدیون بوده و بالاتر از شان او نباشد.
تبصره ۱ - چنانچه منزل مسکونی محکوم‌ علیه بیش از نیاز و شان عرفی او در حالت اعسارش بوده و مال دیگری از وی در دسترس نباشد و مشارٌالیه حاضر به فروش منزل مسکونی خود تحت نظارت مرجع اجراءکننده رای نباشد به تقاضای محکوم‌له به‌ وسیله مرجع اجراءکننده حکم با رعایت تشریفات قانونی به فروش رفته و مازاد بر قیمت منزل مناسب عرفی، صرف تادیه دیون محکوم‌ٌعلیه خواهد شد مگر اینکه استیفای محکوم‌ٌبه به طریق سهل‌تری مانند استیفاء از محل منافع بخش مازاد منزل مسکونی محکوم‌ٌعلیه یا انتقال سهم مشاعی از آن به شخص ثالث یا طلبکار امکان‌پذیر باشد که در این‌صورت محکوم‌به از طرق مذکور استیفاء خواهد شد.
تبصره ۲ - چنانچه به حکم قانون مستثنیات دین تبدیل به عوض دیگری شده باشد، مانند اینکه مسکن به دلیل قرار گرفتن در طرحهای عمرانی تبدیل به وجه گردد، یا در اثر از بین رفتن، عوضی دریافت شده باشد، وصول محکوم‌به از آن امکان‌ پذیر است مگر اینکه محرز شود مدیون قصد تهیه موضوع نخستین را دارد.

پاسخ داده شده توسط کارشناس حقوقی ما