اثبات دروغ بودن شهادت شهود در دعوای اعسار

^{_{پاسخ – در مواجهه با شهادت دروغ در دعوای اعسار چه باید کرد ؟}}

• شهادت به معنای این است که شخصی به نفع یکی از اصحاب دعوا و به ضرر دیگری خبر از وقوع امری می دهد.
• به موجب ماده 1258 قانون مدنی شهادت شهود یکی از ادله ی اثبات دعوا می باشد.
• شرایط شاهد مطابق با ماده 1313 قانون مدنی و ماده 155 قانون آیین دادرسی کیفری عبارت است از:

1- بلوغ
2- عقل
3- عدالت
4- ایمان
5- طهارت مولد
6- عدم وجود انتفاع شخصی برای شاهد یا رفع ضرر از او
7- عدم وجود دشمنی دنیوی بین شاهد و طرفین دعوا
8- عدم اشتغال به تکدی گری و ولگردی شاهد

• لازم به ذکر است که تشخیص صحت این موارد با قاضی دادگاه بوده و در صورت عدم وجود هر یک از موارد فوق اعتبار شهادت شاهد بسته به نظر قاضی خواهد بود.
• هرگاه در یک دعوا به شهادت شهود استناد گردید و دادگاه آن را موثر در دعوا دید، قرار استماع شهادت شهود صادر شده و اگر شهود در جلسه دادرسی حاضر نباشند، جلسه تجدید گردیده و به طرف مزبور اخطار می گرد که شهود خود را در جلسه ی تعیین شده حاضر نماید. 
• مطابق ماده 230 قانون آیین دادرسی مدنی، در دعاوی حقوقی تعداد و جنسیت گواه، همچنین ترکیب گواهان با سوگند به ترتیب ذیل می باشد :

الف - اصل طلاق و اقسام آن و رجوع در طلاق و نیز دعاوی غیرمالی از قبیل مسلمان بودن، بلوغ، جرح و تعدیل، عفو از قصاص، وکالت، وصیت با گواهی دو مرد.
ب - دعاوی مالی یا انچه که مقصود از آن مال می باشد از قبیل دین، ثمن مبیع، معاملات، وقف، اجاره، وصیت به نفع مدعی، غصب، جنایات خطائی و شبه عمد که موجب دیه است با گواهی دومرد یا یک مرد و دو زن.
چنانچه برای خواهان امکان اقامه بینه شرعی نباشد می تواند با معرفی یک گواه مرد یا دو زن به ضمیمه یک سوگند ادعای خود را اثبات کند. در موارد مذکور در این بند، ابتدا گواه واجد شرایط شهادت می دهد، سپس سوگند توسط خواهان ادا می شود.
ج - دعاوی که اطلاع بر انها معمولا در اختیار زنان است از قبیل ولادت، رضاع، به کارت، عیوب درونی زنان با گواهی چهار زن، دو مرد یا یک مرد و دو زن.
د - اصل نکاح با گواهی دو مرد یا یک مردو دو زن

• در رابطه با شهادت کذب باید گفت شهادت کذب عبارت است از ادای گواهی دروغ نزد مقامات رسمی در دادگاه توسط شاهد. شهادت دروغ جرم محسوب شده و در قانون برای شاهدی که شهادت دروغ بدهد مجازات در نظر گرفته شده است.
• رکن قانونی شهادت دروغ ماده 650 قانون مجازات اسلامی می باشد. به موجب این ماده هر کس در دادگاه نزد مقامات رسمی شهادت دروغ بدهد به سه ماه و یک روز تا دو سال حبس و یا به یک میلیون و پانصد هزار تا دوازده‌میلیون ریال جزای نقدی محکوم خواهد شد.
• رکن مادی جرم شهادت دروغ ادای شهادت دروغ در دادگاه اعم از عمومی و اختصاصی و نزد مقامات رسمی که صلاحیت استماع شهادت را دارد می باشد.
• رکن روانی این جرم نیز آگاه بودن شاهد از دروغ بودن شهادت و عمد در ادای شهادت دروغ می باشد.
• شهادت دروغ علاوه بر آنکه ضمانت اجرای کیفری و حقوقی دارد و مرتکب متحمل مجازات مقرر در ماده 650 قانون مجازات اسلامی و جبرانخسارت وارده به متضرر می شود، دارای اثر در رای دادگاه نیز هست.
• در واقع چنانچه شهادت دروغ مبنای رای دادگاه اعم از دادگاه حقوقی یا کیفری  قرار گیرد، می توان با اثبات کذب بودن شهادت شهود، به رای صادره اعتراض نمود. در صورتی که رای قطعی گردد نیز می توان از طریق اعاده دادرسی مجددا درخواست رسیدگی مجدد از مراجع قضایی نمود. 
• در صورتی که در دعوا طرف مقابل شاهدی را به دادگاه معرفی نمود که شرایط قانونی را نداشت، شخص می تواند شاهد را جرح نماید.
• جرح شهود به معنای اعلام و اثبات عدم شرایطی در شهود که قانونگذار وجود آن شرایط را ضروری می داند می باشد. جرح شاهد باید تا پیش از ادای شهادت توسط او صورت گیرد و چنانچه قاضی جرح را بپذیرد شاهد رد می شود.
• در صورتی که حکم به استناد شهادت شهود صادر گردد و بعدا مشخص گردد که شهادت کذب بوده، می توان نسبت به شهادت کذب شکایت کیفری نمود و بعد از تحصیل حکم و رای دادگاه کیفری، از رای دادگاهی که بر اساس شهادت شهود به ضرر فرد صادر شده ، اعاده دادرسی کرد.

پاسخ به پرسش مطرح شده

در رابطه با سوالی که مطرح نمودید و همچنین در مورد اثبات دروغ بودن شهادت شهود در دعوای اعسار باید گفت برای اثبات شهادت دروغ می توانید از حقی که ماده 238 قانون آیین دادرسی مدنی در اختیارتان قرار داده است استفاده نمایید. این ماده مقرر می دارد که هیچ یک از اصحاب دعوا نباید اظهارات گواه را قطع کند، لکن پس از ادای گواهی می توانند توسط دادگاه سوالاتی را که مربوط به دعوا می باشد از گواه به عمل اورند.

بنابراین با استفاده از این حق می توانید از شهود به صورت جداگانه سوالاتی را بپرسید و از طریق رسیدن سوالات متعدد و جزیی از آنها و سپس مقایسه صحبت های آنها و در آوردن تناقضات صحبت آنها، دروغ بودن شهادتشان را اثبات نمایید. 
همچنین شما می توانید هر دلیلی که نشان از تمکن مالی خواهان باشد از جمله شهادت شهود را می توانید ارائه دهید یعنی به قاضی بگویید که شما هم شهودی دارید که در خصوص تمکن مالی محکوم علیه شهادت می دهند.همچنین می توانید شهود را جرح کنید به این معنی که اظهار کنید شهود صلاحیت ادای شهادت و عدالت لازم  را ندارند.
در رابطه با اینکه پس از اثبات دروغ بودن شهادت چه می شود نیز باید گفت ماده 234 قانون آیین دادرسی مدنی مقرر می دارد که هریک از اصحاب دعوی می توانند گواهان طرف خود را با ذکر علت ،جرح کنند. چنانچه پس از صدور رای برای دادگاه معلوم شود که قبل از ادای گواهی، جهت جرح وجود داشته اما بر دادگاه مخفی مانده و رای صادره هم مستند به آن گواهی بوده، مورد از موارد نقض است.

بنابراین اگر پس از دعوا نیز اثبات نمودید که شهادت دروغ بوده است می توانید بر مبنای آن درخواست اعاده دادرسی نمایید. برخورد با شهود هم می تواند شکایت کیفری تحت عنوان شهادت دروغ باشد که منجر به مجازات شاهد می شود. همچنین شاهد ملزم به جبران خسارت وارده به شما می باشد.

_{^{مواد قانونی قابل استناد - اثبات شهادت کذب}}

ماده ۲۲۹ قانون آیین دادرسی مدنی
در مواردی که دلیل اثبات دعوا یا موثر در اثبات آن، گواهی گواهان باشد برابر مواد زیر اقدام می گردد.

ماده ۲۳۰ قانون آیین دادرسی مدنی
در دعاوی مدنی ( حقوقی ) تعداد و جنسیت گواه، همچنین ترکیب گواهان با سوگند به ترتیب ذیل می باشد :
الف - اصل طلاق و اقسام آن و رجوع در طلاق و نیز دعاوی غیرمالی از قبیل مسلمان بودن، بلوغ، جرح و تعدیل، عفو از قصاص، وکالت، وصیت با گواهی دو مرد.
ب - دعاوی مالی یا انچه که مقصود از آن مال می باشد از قبیل دین، ثمن مبیع، معاملات، وقف، اجاره، وصیت به نفع مدعی، غصب، جنایات خطائی و شبه عمد که موجب دیه است با گواهی دومرد یا یک مرد و دو زن.
چنانچه برای خواهان امکان اقامه بینه شرعی نباشد می تواند با معرفی یک گواه مرد یا دو زن به ضمیمه یک سوگند ادعای خود را اثبات کند. در موارد مذکور در این بند، ابتدا گواه واجد شرایط شهادت می دهد، سپس سوگند توسط خواهان ادا می شود.
ج - دعاوی که اطلاع بر انها معمولا در اختیار زنان است از قبیل ولادت، رضاع، به کارت، عیوب درونی زنان با گواهی چهار زن، دو مرد یا یک مرد و دو زن.
د - اصل نکاح با گواهی دو مرد یا یک مردو دو زن.

ماده ۲۳۱ قانون آیین دادرسی مدنی
در کلیه دعاوی که جنبه حق الناسی دارد اعم از امور جزائی یا مدنی ( مالی و غیر آن ) به شرح ماده فوق هرگاه به علت غیبت یا بیماری، سفر، حبس و امثال آن حضور گواه اصلی متعذر یا متعسر باشد گواهی بر شهادت گواه اصلی مسموع خواهد بود.
تبصره- گواه بر شاهد اصلی باید واجد شرایط مقرر برای گواه و گواهی باشد.

ماده ۲۳۲ قانون آیین دادرسی مدنی
هریک از طرفین دعوا که متمسک به گواهی شده اند، باید گواهان خود را در زمانی که دادگاه تعیین کرده حاضر و معرفی نمایند.

ماده ۲۳۳ قانون آیین دادرسی مدنی
صلاحیت گواه و موارد جرح وی برابر شرایط مندرج در بخش چهارم از کتاب دوم، در امور کیفری، این قانون می باشد.

ماده ۲۳۴ قانون آیین دادرسی مدنی
هریک از اصحاب دعوا می توانند گواهان طرف خود را با ذکر علت جرح نمایند. چنانچه پس از صدور رای برای دادگاه معلوم شود که قبل از ادای گواهی جهات جرح وجود داشته ولی بر دادگاه مخفی مانده و رای صادره هم مستند به آن گواهی بوده، مورد از موارد نقض می باشد و چنانچه جهات جرح بعد از صدور رای حادث شده باشد موثر در اعتبار رای دادگاه نخواهد بود.
تبصره - در صورتی که طرف دعوا برای جرح گواه از دادگاه استمهال نماید دادگاه حداکثر به مدت یک هفته مهلت خواهد داد.

ماده ۲۳۵ قانون آیین دادرسی مدنی
دادگاه، گواهی هر گواه را بدون حضور گواههایی که گواهی نداده اند استماع می کندو بعد از ادای گواهی می تواند از گواهها مجتمعا تحقیق نماید.

ماده ۲۳۶ قانون آیین دادرسی مدنی
قبل از ادای گواهی، دادگاه حرمت گواهی کذب و مسئولیت مدنی آن و مجازاتی که برای آن مقرر شده است را به گواه خاطر نشان می سازد. گواهان قبل از ادای گواهی نام و نام خانوادگی، شغل، سن و محل اقامت خود را اظهار و سوگند یاد می کنند که تمام حقیقت را گفته و غیراز حقیقت چیزی اظهار ننمایند.
تبصره- در صورتی که احقاق حق متوقف به گواهی باشد و گواه حاضر به اتیان سوگند نشود الزام به آن ممنوع است.

ماده ۲۳۷ قانون آیین دادرسی مدنی
دادگاه می تواند برای اینکه ازادی گواه بهتر تامین شود گواهی او را بدون حضور اصحاب دعوا استماع نماید. دراین صورت پس از ادای گواهی بلافاصله اصحاب دعوا را ازاظهارات گواه مطلع می سازد.

ماده ۲۳۸ قانون آیین دادرسی مدنی
هیچ یک از اصحاب دعوا نباید اظهارات گواه را قطع کند، لکن پس از ادای گواهی می توانند توسط دادگاه سوالاتی را که مربوط به دعوا می باشد از گواه به عمل اورند.

ماده ۲۳۹ قانون آیین دادرسی مدنی
دادگاه نمی تواند گواه را به ادای گواهی ترغیب یا از آن منع یا او را در کیفیت گواهی راهنمایی یا در بیان مطالب کمک نماید، بلکه فقط مورد گواهی را طرح نموده و او را در بیان مطالب خود ازاد می گذارد.

ماده ۲۴۰ قانون آیین دادرسی مدنی
اظهارات گواه باید عینا در صورت مجلس قید و به امضا یا اثر انگشت او برسد و اگر گواه نخواهد یا نتواند امضا کند، مراتب در صورت مجلس قید خواهد شد.

ماده ۲۴۱ قانون آیین دادرسی مدنی
تشخیص ارزش و تاثیر گواهی با دادگاه است.

ماده ۲۴۲ قانون آیین دادرسی مدنی
دادگاه می تواند به درخواست یکی از اصحاب دعوا همچنین در صورتی که مقتضی بداند گواهان را احضار نماید.
در ابلاغ احضاریه، مقرراتی که برای ابلاغ اوراق قضایی تعیین شده رعایت می گردد و باید حداقل یک هفته قبل از تشکیل دادگاه به گواه یا گواهان ابلاغ شود.

ماده ۲۴۳ قانون آیین دادرسی مدنی
گواهی که برابر قانون احضار شده است، چنانچه درموعد مقرر حضور نیابد، دوباره احضار خواهد شد.

ماده ۲۴۴ قانون آیین دادرسی مدنی
در صورت معذور بودن گواه از حضور در دادگاه و همچنین در مواردی که دادگاه مقتضی بداند می تواند گواهی گواه را در منزل یا محل کار او یا در محل دعوا توسط یکی از قضات دادگاه استماع کند.

ماده ۲۴۵ قانون آیین دادرسی مدنی
در صورتی که گواه در مقر دادگاه دیگری اقامت داشته باشد دادگاه می تواند ازدادگاه محل توقف او بخواهد که گواهی او را استماع کند.

ماده ۲۴۶ قانون آیین دادرسی مدنی
درموارد مذکور در مادتین (۲۴۴) و (۲۴۵) چنانچه مبنای رای دادگاه گواهی گواه باشد و آن گواه طبق مقررات ماده (۲۳۱) از حضور در دادگاه معذور باشد استنادکننده به گواهی فقط می تواند به گواهی شاهد بر گواه اصلی استناد نماید.

ماده ۲۴۷ قانون آیین دادرسی مدنی
هرگاه گواه برای حضور در دادگاه درخواست هزینه امد و رفت و جبران خسارت حاصل از آن را بنماید، دادگاه میزان آن را معین و استنادکننده را به تادیه آن ملزم می نماید.

ماده ۶۵۰ قانون مجازات اسلامی
هر کس در دادگاه نزد مقامات رسمی شهادت دروغ بدهد به سه ماه و یک روز تا دو سال حبس و یا به یک میلیون و پانصد هزار تا دوازده‌میلیون ریال جزای نقدی محکوم خواهد شد.
تبصره - مجازات مذکور در این ماده علاوه بر مجازاتی است که در باب حدود و قصاص و دیات برای شهادت دروغ ذکر گردیده است.

ماده ۱۲۵۷ قانون مدنی
هر کس مدعی حقی باشد باید آن را اثبات کند و مدعی‌ علیه هر گاه در مقام دفاع مدعی امری شود که محتاج به دلیل باشد، اثبات امر بر‌ عهده او است.

ماده ۱۲۵۸ قانون مدنی
دلایل اثبات دعوی از قرار ذیل است:
۱- اقرار.
۲- اسناد کتبی.
۳- شهادت.
۴- امارات.
۵- قسم.

ماده ۱۳۱۵ قانون مدنی
شهادت باید از روی قطع و یقین باشد نه به طور شک و تردید.

ماده ۱۳۱۶ قانون مدنی
شهادت باید مطابق با دعوی باشد ولی اگر در لفظ مخالف و در معنی موافق یا کمتر از ادعا باشد ضرری ندارد.

ماده ۱۳۱۷ قانون مدنی
شهادت شهود باید مفاداً متحد باشد بنابراین اگر شهود به اختلاف شهادت دهند قابل اثر نخواهد بود مگر در صورتی که از مفاد ‌اظهارات آنها قدر متیقنی بدست آید.

ماده ۱۳۱۸ قانون مدنی
اختلاف شهود در خصوصیات امر اگر موجب اختلاف در موضوع شهادت نباشد اشکالی ندارد.

ماده ۱۳۱۹ قانون مدنی
در صورتی که شاهد از شهادت خود رجوع کند یا معلوم شود بر خلاف واقع شهادت داده است به شهادت او ترتیب اثر داده نمیشود.

ماده ۱۳۲۰ قانون مدنی
شهادت بر شهادت در صورتی مسموع است که شاهد اصل وفات یافته یا به واسطه مانع دیگری مثل بیماری و سفر و حبس و غیره ‌نتواند حاضر شود.

ماده ۳۲۰ آیین دادرسی کیفری
شاهد یا مطلع برای حضور در دادگاه احضار می شود. چنانچه شاهد یا مطلع بدون عذر موجه در جلسه دادگاه حاضر نشود و کشف حقیقت و احقاق حق، متوقف بر شهادت شاهد یا کسب اطلاع از مطلع باشد و یا جرم با امنیت و نظم عمومی مرتبط باشد، به دستور دادگاه در صورت وجود ضرورت حضور جلب می شود.
تبصره- در احضاریه شاهد یا مطلع باید موضوع شهادت یا کسب اطلاع و نتیجه عدم حضور ذکر شود.

ماده ۳۲۱ آیین دادرسی کیفری
هرگاه به علت بیماری که برای مدت طولانی یا نا معلوم، غیر قابل رفع است، حضور شاهد و یا مطلع در جلسه دادگاه مقدور نباشد، رئیس دادگاه یا یکی دیگر از قضات عضو شعبه، با حضور نزد شاهد و یا مطلع، اظهارات وی را استماع می کند.

ماده ۳۲۲ آیین دادرسی کیفری
دادگاه پیش از شروع به تحقیق از شاهد، حرمت و مجازات شهادت دروغ را به او تفهیم می نماید و سپس نام، نام خانوادگی، نام پدر، سن، شغل، شماره شناسنامه و شماره ملی، میزان تحصیلات، مذهب، محل اقامت، شماره تلفن ثابت و همراه و سابقه محکومیت کیفری شاهد و درجه قرابت سببی یا نسبی و وجود یا عدم رابطه خادم و مخدومی او با طرفین را سوال و در صورتمجلس قید می کند.
تبصره - رابطه خادم و مخدومی و قرابت نسبی یا سببی مانع از پذیرش شهادت شرعی نیست.

ماده ۳۲۳ آیین دادرسی کیفری
شاهد پیش از ادای شهادت باید به شرح زیر سوگند یاد کند:
«به خداوند متعال سوگند یاد می کنم که جز به راستی چیزی نگویم و تمام واقعیت را بیان کنم»
تبصره - در مواردی که احقاق حق متوقف بر شهادت باشد و شاهد از اتیان سوگند خودداری کند، بدون سوگند، شهادت وی استماع می شود و در مورد مطلع، اظهارات وی برای اطلاع بیشتر استماع می شود.

ماده ۳۲۴ آیین دادرسی کیفری
دادگاه آن دسته از ویژگی های ظاهری جسمی و روانی شاهد را که ممکن است در ارزیابی شهادت موثر باشد، در صورتمجلس قید می کند.

ماده ۳۲۵ آیین دادرسی کیفری
دادگاه پرسشهایی را که برای روشن شدن موضوع و رفع اختلاف یا ابهام لازم است، از شهود و مطلعان مطرح می کند.

ماده ۳۲۶ آیین دادرسی کیفری
هنگامی که دادگاه، شهادت شاهد یک طرف دعوی را استماع نمود، به طرف دیگر اعلام می کند چنانچه پرسشهایی از شاهد دارد، می تواند مطرح کند.

ماده ۳۲۷ آیین دادرسی کیفری
دادگاه می تواند از شهود به طور انفرادی تحقیق نماید و برای عدم ارتباط شهود با یکدیگر و یا با متهم اقدام لازم را انجام دهد و بعد از تحقیقات انفرادی برحسب درخواست متهم یا مدعی خصوصی یا با نظر خود مجدداً به صورت انفرادی یا جمعی از شهود تحقیق نماید.

ماده ۳۲۸ آیین دادرسی کیفری
قطع کلام شهود در هنگام ادای شهادت ممنوع است. هر یک از اصحاب دعوی و دادستان می توانند سوالات خود را با اذن دادگاه مطرح کنند.

ماده ۳۲۹ آیین دادرسی کیفری
شهود نباید پس از ادای شهادت بدون اذن دادگاه متفرق شوند.

ماده ۳۳۰ آیین دادرسی کیفری
وقت جلسه‏ ای که برای استماع شهادت تعیین می شود، باید از قبل به اطلاع دادستان و طرفین یا وکلای آنان برسد. حضور این اشخاص در هنگام استماع شهادت ضروری نیست، ولی می توانند صورتمجلس ادای شهادت را ملاحظه کنند.

پاسخ داده شده توسط کارشناس حقوقی ما : سرکار خانم داوودی