ضمانت اجرای نقض حق ثبت اختراع

_{^{پاسخ – در مقابل نقض اختراع ثبت شده چه می توان کرد ؟}}

• به موجب ماده 1 قانون ثبت اختراعات‌، طرح های صنعتی‌و علائم تجاری مصوب 1386، اختراع نتیجه فکر فرد یا افراد است که برای اولین بار فرآیند یا فرآورده‌ای خاص را ارائه می‌کند و مشکلی را دریک حرفه‌، فن‌، فناوری‌، صنعت و مانند آنها حل می‌نماید.
• به موجب ماده 4 قانون ثبت اختراعات، طرحهای صنعتی و علائم تجاری، اختراعات غیرقابل ثبت شامل موارد زیر می باشد:

الف - کشفیات‌، نظریه‌های علمی‌، روشهای ریاضی و آثار هنری‌.
‎‎‎ب - طرحها و قواعد یا روشهای انجام کار تجاری و سایر فعالیتهای ذهنی و اجتماعی‌.
‎‎‎ج - روشهای تشخیص و معالجه بیماریهای انسان یا حیوان‌ 
‎‎‎د - منابع ژنتیک و اجزاء ژنتیک تشکیل دهنده آنها و همچنین فرآیندهای بیولوژیک تولید آنها.
‎‎‎هـ - آنچه قبلاً در فنون و صنایع پیش‌بینی شده باشد.
‎‎‎و - اختراعاتی که بهره‌برداری از آنها خلاف موازین شرعی یا نظم عمومی و اخلاق‌حسنه باشد.

• لازم به ذکر است که فن یا صنعت قبلی مذکور در بند هـ فوق عبارت است از هر چیزی که در نقطه‌ای از جهان ازطریق انتشار کتبی یا شفاهی یا ازطریق استفاده عملی و یا هرطریق دیگر، قبل از تقاضا و یا درموارد حق تقدم ناشی از اظهارنامه ثبت اختراع‌، افشاء شده باشد.
• لازم به ذکر است که درصورتی که افشاء اختراع ظرف مدت شش ماه قبل از تاریخ تقاضا یا درموارد مقتضی قبل از تاریخ حق تقدم اختراع صورت گرفته باشد، مانع ثبت نخواهد بود.
• براي ثبت هر اثر و نوآوري در ایران باید به وبسایت سازمان مالکیت معنوي مراجعه نمود.
• در این سایت می باید اظهارنامه اختراع ثبت گردد. در این اظهارنامه مخترع باید نسبت به تکمیل برخی از اطلاعات و مشخصات شخصی خود اقدام کند اما  مهمترین بخش اظهارنامه مربوط به ثبت اثر و توضیحات مربوطه آن است.
• در صورتی که پس از ارائه مستندات لازم و شرحح اختراع بتوان کارشناسان مرکز را مجاب نمود، اختراع ثبت گردیده و گواهی آن صادر می گردد.
• ماده 60 قانون ثبت اختراعات، طرح های صنعتی و علائم تجاری مقرر می دارد انجام هرگونه فعالیتی در ایران که توسط اشخاصی غیر از مالک حقوق تحت حمایت این قانون و بدون موافقت او انجام گیرد، نقض حقوق ثبت اختراع محسوب گردیده و دارای ضمانت اجرا می باشد.

_{^{شرایط ثبت اختراع در ایران}} 

1- جدید بودن  به موجب ماده 2 و بند (ه) ماده 4 قانون ثبت اختراعات‌، طرح های صنعتی‌و علائم تجاری، جدید بودن ازجمله شرایط برای ثبت اختراع معرفی گردیده است. شرط جدید بودن بدان معناست که اختراع باید ابداعی و نو باشد؛ بنابراین، اختراع مذکور نباید در هیچ کجاي دنیا و در هیچ قالبی منتشر شده باشد.
2- ابتکاری باشد : ابتکاری بودن یعنی محصول ناشی از فعالیت خلاقانه و مبتکرانه باشد. در واقع اختراع باید دارای مشخصه جدیدی باشد که سابقه آن مشخصه در دانش و زمینه فنی مربوط به آن اختراع پیش بینی نشده باشد. لازم به ذکر است که ابتکاری بودن اختراع بدین معنا است که در زمان ثبت اختراع، حتی افراد متخصص نیز از آن بی اطلاع باشند. تفاوت این شرط با شرط جدید بودن در این است که جدید بودن اختراع به معنی عدم وجود سابقه در خصوص موضوع اختراع است در حالی که ابتکاری بودن اختراع، شامل مواردی می شود که اختراع دارای سابقه است اما تغییراتی در شیوه استفاده از محصول سابق داده شده است. بنابراین اگر طرحی صرفا جنبه ظاهري داشته باشد و مشکلی را حل نکند، به عنوان اختراع ثبت نخواهد شد.
3- در صنعت کاربرد داشته باشد: به این معنا که بتوان اختراع را در صنعت یا برای مقاصد تجاری مورد استفاده قرار داد. بنابراین اگر اختراع ادعایی یک پدیده و محصول صرفا نظری باشد ولو این که مفید باشد قابل ثبت به عنوان اختراع نیست. 

پاسخ به پرسش مطرح شده

در پاسخ به پرسش شما مبنی بر ضمانت اجرای نقض حق ثبت اختراع باید گفت مطابق ماده 61 قانون ثبت اختراعات، طرح های صنعتی و علائم تجاری، هر شخصی که با علم و عمد مرتکب عملی شود که طبق مواد(15)، (28) و (40) نقض حقوق به شمار آید یا طبق ماده (47) عمل غیرقانونی تلقی شود، مجرم شناخته شده و علاوه بر جبران خسارت به پرداخت جزای نقدی از ده‌میلیون (10.000.000)ریال تا پنجاه میلیون (50.000.000)ریال یا حبس تعزیری از نود و یک روز تا شش ماه یا هر دوی آنها محکوم می‌شود.مرجع صالح برای طرح شکایت دعوای کیفری نقض حق اختراع دادسرا می باشد.

_{^{مستندات قانونی ضمانت اجرای نقض حق ثبت اختراع}}

قانون ثبت اختراعات، طرح های صنعتی و علائم تجاری مصوب 1386
ماده 1 - اختراع نتیجه فکر فرد یا افراد است که برای اولین بار فرآیند یا فرآورده‌ای خاص را ارائه می‌کند و مشکلی را دریک حرفه‌، فن‌، فناوری‌، صنعت و مانند آنها حل می‌نماید.
‎‎‎ماده 2 - اختراعی قابل ثبت است که حاوی ابتکار جدید و دارای کاربرد صنعتی باشد. ابتکار جدید عبارت است از آنچه که در فن یا صنعت قبلی وجود نداشته و برای دارنده مهارت عادی در فن مذکور معلوم و آشکار نباشد و از نظر صنعتی‌، اختراعی کاربردی محسوب می‌شود که در رشته‌ای از صنعت قابل ساخت یا استفاده باشد. مراد از صنعت‌، معنای گسترده آن است و شامل مواردی نظیر صنایع‌دستی‌، کشاورزی‌، ماهیگیری و خدمات نیز می‌شود.
‎‎‎ماده 3 - گواهینامه اختراع سندی است که اداره مالکیت صنعتی برای حمایت از اختراع صادر می‌کند و دارنده آن می‌تواند از حقوق انحصاری بهره‌مند شود.
‎‎‎ماده 4 - موارد زیر از حیطه حمایت از اختراع خارج است‌:
‎‎‎الف - کشفیات‌، نظریه‌های علمی‌، روشهای ریاضی و آثار هنری‌.
‎‎‎ب - طرحها و قواعد یا روشهای انجام کار تجاری و سایر فعالیتهای ذهنی و
اجتماعی‌.
‎‎‎ج - روشهای تشخیص و معالجه بیماریهای انسان یا حیوان‌.
‎‎‎این بند شامل فرآورده‌های منطبق با تعریف اختراع و مورد استفاده در روشهای مزبور نمی‌شود.
‎‎‎د - منابع ژنتیک و اجزاء ژنتیک تشکیل دهنده آنها و همچنین فرآیندهای بیولوژیک
تولید آنها.
‎‎‎هـ - آنچه قبلاً در فنون و صنایع پیش‌بینی شده باشد.
فن یا صنعت قبلی عبارت است از هر چیزی که در نقطه‌ای از جهان ازطریق انتشار کتبی
یا شفاهی یا ازطریق استفاده عملی و یا هرطریق دیگر، قبل از تقاضا و یا درموارد حق تقدم ناشی از اظهارنامه ثبت اختراع‌، افشاء شده باشد. درصورتی که افشاء اختراع ظرف مدت شش ماه قبل از تاریخ تقاضا یا درموارد مقتضی قبل از تاریخ حق تقدم اختراع صورت گرفته باشد، مانع ثبت نخواهد بود.
‎‎‎و - اختراعاتی که بهره‌برداری از آنها خلاف موازین شرعی یا نظم عمومی و اخلاق‌حسنه باشد.
‎‎‎ماده 5 - چگونگی ذکر نام مخترع در گواهینامه اختراع و نحوه تعلق حق اختراع ثبت شده به شرح زیر است‌:
‎‎‎الف - حقوق اختراع ثبت شده منحصراً به مخترع تعلق دارد.
‎‎‎ب - اگر افرادی به صورت مشترک اختراعی کرده باشند، حقوق ناشی از اختراع مشترکاً
به آنان تعلق می‌گیرد.
‎‎‎ج - هرگاه دو یا چند نفر، مستقل از دیگری اختراع واحدی کرده باشند شخصی که اظهارنامه اختراع خود را زودتر تسلیم کرده و یا درصورت ادعای حق تقدم هرکدام بتوانند اثبات کنند که در تاریخ مقدم اظهارنامه خود را به صورت معتبر تسلیم کرده‌اند، مشروط بر این‌که اظهارنامه مذکور مسترد یا رد نگردیده یا مسکوت گذاشته نشده باشد، حق ثبت اختراع را خواهند داشت‌.
‎‎‎د - حقوق ناشی از اختراع ثبت شده قابل انتقال است و درصورت فوت صاحب حق به ورثه او منتقل می‌شود.
‎‎‎هـ - درصورتی که اختراع ناشی از استخدام یا قرارداد باشد، حقوق مادی آن متعلق به کارفرما خواهد بود، مگر آن که خلاف آن درقرارداد شرط شده باشد.
‎‎‎و - نام مخترع در گواهینامه اختراع قید می‌شود مگر این که کتباً از اداره مالکیت صنعتی درخواست کند که نامش ذکر نشود. هرگونه اظهار یا تعهد مخترع مبنی بر این که نام شخص دیگری به عنوان مخترع قید گردد، فاقد اثر قانونی است‌.
ماده 15 - حقوق ناشی از گواهینامه اختراع به ترتیب زیر است‌:
‎‎‎الف - بهره‌برداری از اختراع ثبت شده در ایران توسط اشخاصی غیر از مالک اختراع‌، مشروط به موافقت مالک آن است‌. بهره‌برداری از اختراع ثبت شده به شرح آتی خواهد بود:
‎‎‎1 - درصورتی که اختراع درخصوص فرآورده باشد:
‎‎‎اول - ساخت‌، صادرات و واردات‌، عرضه برای فروش‌، فروش و استفاده از فرآورده‌.
‎‎‎دوم - ذخیره به قصد عرضه برای فروش‌، فروش یا استفاده از فرآورده‌.
‎‎‎2 - درصورتی که موضوع ثبت اختراع فرآیند باشد:
‎‎‎اول - استفاده از فرآیند.
‎‎‎دوم - انجام هر یک از موارد مندرج در جزء (1) بند (الف‌) این ماده درخصوص
کالاهایی که مستقیماً از طریق این فرآیند به دست می‌آید.
‎‎‎ب - مالک می‌تواند با رعایت بند (ج‌) این ماده و ماده (17) علیه هر شخص که بدون اجازه او بهره‌برداریهای مندرج در بند (الف‌) را انجام دهد و به حق مخترع تعدی کند و یا عملی انجام دهد که ممکن است منجر به تعدی به حق مخترع شود، به دادگاه شکایت کند.
‎‎‎ج - حقوق ناشی از گواهینامه اختراع شامل موارد زیر نمی‌شود:
‎‎‎1 - بهره‌برداری از کالاهایی که توسط مالک اختراع یا با توافق او در بازار ایران عرضه می‌شود.
‎‎‎2 - استفاده از وسایل موضوع اختراع در هواپیماها، وسائط نقلیه زمینی یا کشتی‌های سایر کشورها که به طور موقت یا تصادفاً وارد حریم هوایی‌، مرزهای زمینی یا آبهای کشور می‌شود.
‎‎‎3 - بهره‌برداریهایی که فقط با اهداف آزمایشی درباره اختراع ثبت شده انجام می‌شود.
‎‎‎4 - بهره‌برداری توسط هر شخصی که با حسن نیت قبل از تقاضای ثبت اختراع یا درمواقعی که حق تقدم تقاضا شده است‌، قبل از تاریخ تقاضای حق تقدم همان اختراع‌، از اختراع استفاده می‌کرده یا اقدامات جدی و مؤثری جهت آماده شدن برای استفاده از آن در ایران به عمل می‌آورده است‌.
‎‎‎د - حقوق استفاده کننده قبلی که در جزء(4) بند (ج‌) این ماده قید شده است‌، تنها به همراه شرکت یا کسب و کار یا به همراه بخشی که در آن از اختراع استفاده می‌شده یا مقدمات استفاده از آن فراهم گردیده‌، قابل انتقال یا واگذاری است‌.
‎‎‎ماده 16 - اعتبار گواهینامه اختراع با رعایت این ماده‌، پس از بیست‌سال از تاریخ تسلیم اظهارنامه اختراع منقضی می‌شود. به‌منظور حفظ اعتبار گواهینامه یا اظهارنامه اختراع‌، پس از گذشت یک سال از تاریخ تسلیم اظهارنامه و قبل از شروع هر سال‌، مبلغی که به موجب آئین‌نامه این قانون تعیین می‌شود، توسط متقاضی به اداره مالکیت صنعتی پرداخت می‌گردد. تأخیر در پرداخت، حداکثر تا شش ماه در صورت پرداخت جریمه مجاز است‌. درصورتی که هزینه سالانه پرداخت نشود، اظهارنامه مربوط مسترد شده تلقی و یا گواهینامه اختراع‌، فاقد اعتبار می‌شود.
ماده 28 - حقوق ناشی از ثبت طرح صنعتی‌، مدت اعتبار و تمدید آن به شرح زیر است‌:
‎‎‎الف - بهره‌برداری از هر طرح صنعتی که در ایران ثبت شده باشد، توسط اشخاص‌، مشروط به موافقت مالک آن است‌.
‎‎‎ب - بهره‌برداری از یک طرح صنعتی ثبت شده عبارت است از: ساخت‌، فروش و وارد کردن اقلام حاوی آن طرح صنعتی‌.
‎‎‎ج - مالک طرح صنعتی ثبت شده‌، می‌تواند علیه شخصی که بدون موافقت او افعال مذکور در بند (ب‌) این ماده را انجام دهد یا مرتکب عملی شود که عادتاً موجبات تجاوز آینده را فراهم آورد، در دادگاه اقامه دعوی نماید.
‎‎‎د - مدت اعتبار طرح صنعتی پنج سال از تاریخ تسلیم اظهارنامه ثبت آن خواهد بود. این مدت را می‌توان برای دو دوره پنجساله متوالی دیگر پس از پرداخت هزینه مربوط تمدید نمود. پس از انقضاء هر دوره که از پایان دوره شروع می‌شود، یک مهلت شش ماهه برای پرداخت هزینه تمدید گردیده و همچنین جریمه تأخیر در نظر گرفته خواهد شد.
‎‎‎ماده 29 - هر ذی‌نفع می‌تواند از دادگاه ابطال ثبت طرح صنعتی را درخواست نماید. در این صورت باید ثابت کند که یکی از شرایط مندرج در مواد(20)و(21) رعایت نشده است و یا کسی که طرح صنعتی به نام وی ثبت شده پدیدآورنده آن‌طرح یا قائم‌مقام قانونی او نیست‌. مفاد قسمت‌اخیر ماده(18) دراین خصوص نیز اعمال می‌شود.
ماده 40 - حقوق ناشی از ثبت علامت‌، مدت اعتبار و تمدید آن به شرح زیر است‌:
‎‎‎الف - استفاده از هر علامت که در ایران ثبت شده باشد، توسط هر شخص غیراز مالک علامت‌، مشروط به موافقت مالک آن می‌باشد.
‎‎‎ب - مالک علامت ثبت شده می‌تواند علیه هر شخصی که بدون موافقت وی از علامت استفاده کند و یا شخصی که مرتکب عملی شود که عادتاً منتهی به تجاوز به حقوق ناشی از ثبت علامت گردد، در دادگاه اقامه دعوی نماید. این حقوق شامل موارد استفاده از علامتی می‌شود که شبیه علامت ثبت شده است و استفاده از آن برای کالا یاخدمات مشابه‌، موجب گمراهی عموم می‌گردد.
‎‎‎ج - حقوق ناشی از ثبت علامت‌، اقدامات مربوط به کالاها و خدماتی را که توسط مالک علامت یا با موافقت او به کشور وارد و در بازار ایران عرضه می‌گردد، شامل نمی‌شود.
‎‎‎د - مدت اعتبار ثبت علامت ده سال از تاریخ تسلیم اظهارنامه ثبت آن می‌باشد. این مدت با درخواست مالک آن برای دوره‌های متوالی ده ساله با پرداخت هزینه مقرر، قابل تمدید است‌. یک مهلت ارفاقی شش ماهه که از پایان دوره شروع می‌شود، برای پرداخت هزینه تمدید، با پرداخت جریمه تأخیر، درنظر گرفته می‌شود.
ماده 61 - هر شخصی که با علم و عمد مرتکب عملی شود که طبق مواد(15)،(28)و(40) نقض حقوق به شمار آید یا طبق ماده (47) عمل غیرقانونی تلقی شود، مجرم شناخته شده و علاوه بر جبران خسارت به پرداخت جزای نقدی از ده‌میلیون (10.000.000)ریال تا پنجاه میلیون (50.000.000)ریال یا حبس تعزیری از نود و یک روز تا شش ماه یا هر دوی آنها محکوم می‌شود. در دعوای مدنی راجع به نقض حقوق مالک اختراع در مواقعی که اختراع‌، فرآیند
دستیابی به یک فرآورده باشد، درصورت وجود شرایط زیر، مسؤولیت اثبات این که فرآورده ازطریق آن فرآیند ساخته نشده است‌، به عهده خوانده دعوی نقض حق خواهد بود. در این صورت دادگاه درصورت ارائه اسناد و مدارک‌، منافع مشروع خوانده دعوی نقض حق را از
جهت عدم افشاء اسرار تولیدی و تجاری وی در نظر خواهد گرفت‌:
‎‎ 1 فرآورده جدید باشد.
‎‎‎2 احتمال قوی وجود داشته باشد که فرآورده با استفاده از فرآیند مزبور ساخته شده و مالک حقوق ثبت شده علی‌رغم تلاشهای معقول نتوانسته است فرآیندی را که واقعاً استفاده شده‌، تعیین نماید.

پاسخ داده شده توسط کارشناس حقوقی ما : سرکار خانم داوودی