شرایط و امکان موفقیت در دعوای اعسار از پرداخت هزینه دادرسی

_{^{پاسخ – آیا اعسار از پرداخت محکوم به شامل هزینه دادرسی هم می شود ؟}}

• مطابق ماده 1 قانون اعسار، معسر کسی است که به واسطه نداشتن دارایی یا دسترسی نداشتن به مالش توانایی پرداخت هزینه دادرسی یا دیون خود را ندارد.
• همچنین مطابق ماده ۶ قانون اجرای محکومیت های مالي، معسر كسي است كه به دليل نداشتن مالي به جز مستثنيات دين، قادر به تادیه ديون خود نیست. عدم قابليت دسترسي به مال، در حكم نداشتن مال است. البته اثبات عدم قابليت دسترسي به مال بر عهده شخص معسر است.
• قانونگذار برای دست یابی به حق دادخواهی برای همه افراد جامعه  که در اصل 34 قانون اساسی آمده است، راهکارهایی را پیش بینی نموده تا این راهکارها مانع از آن گردد که اعسار و ناتوانی مالی، مانعی برای دادخواهی افراد باشد.
• نکته قابل اشاره دیگر این است که اعسار در پرداخت هزینه دادرسی ممکن است به این علت باشد که دارایی شخص کفاف پرداخت هزینه دادرسی را نمی کند یا به این دلیل است که شخص به‌ طور موقت، بخاطر عدم دسترسی به اموال و دارایی خود قادر به پرداخت هزینه‌ دادرسی نیست.
• همچنین باید توجه داشت که برای ادعای اعسار شرایطی همچون بدهکار بودن شخص، اقامه دعوا از طرف مدعی، اثبات ادعای اعسار و صدور حکم به نفع طلبکار در دادگاه صالح، صدور رای قطعی بر محکومیت شخص بدهکار و صدور اجرائیه از طرف دادگاه ضروری است و هر شخصی نمی تواند به ادعای اینکه دچار اعسار می شود به دادگاه دادخواست اعسار دهد.
• با توجه به ماده ۵۱۲ قانون آيين دادرسی مدنی و ماده ۱۵ قانون اجرای محكوميت های مالی، تاجر نمی تواند مدعی اعسار باشد. اگر دادخواست دعاوی اعسار از هزینه دادرسی، از سوی اشخاص حقوقی يا تاجر، طرح شود، دادگاه بدون اخطار به خواهان، قرار رد دادخواست را صادر می نماید؛ لذا این اشخاص در صورتی كه مدعی دعاوی اعسار از هزینه دادرسی باشند، بايد رسيدگي به امر ورشکستگی خود را درخواست كنند.
• مطابق ماده 506 آیین دادرسی مدنی، در صورتی‌ که راه اثبات اعسار، شهادت شهود باشد، باید شهادت کتبی حداقل دو نفر از اشخاصی که از وضعیت مالی و زندگی مدعی اعسار مطلع هستند، به دادخواست ضمیمه شود.
• همچنین باید اشاره داشت که طرح دعوای اعسار ممکن است همراه با طرح دعوای اصلی باشد یا از طریق دادحواست جداگانه مطرح شود.
• نکته دیگر اینکه معافیت از هزینه دادرسی برای هر دعوا باید جداگانه دریافت شود، مگر آنکه چند دعوا، به‌طور هم زمان علیه یک شخص مطرح شود که در این حالت، قبولی اعسار در یک دعوا در دعاوی دیگر نیز قابل استفاده است.
• نکته آخر اینکه اگر شخص بتواند اعسار خود را در دادگاه صالح ثابت نماید، می تواند از مزایای معافیت از تمامی یا قسمتی از هزینه دادرسی و استفاده از وکیل مجانی بهره مند گردد.
• از آنجایی که اعسار از جمله امور حادث است، فردی که از مزایای اعسار استفاده کرده و دعوای خود را بدون پرداختن هزینه‌ دادرسی آغاز نموده است، اگر در دعوای اصلی پیروز شود، از اعسار خارج می گردد و می بایست هزینه دادرسی را بپردازد. همچنین اگر فرد معسر، توانایی پرداخت هزینه دادرسی را پیدا کند، باید هزینه دادرسی را پرداخت کند.

پاسخ به پرسش مطرح شده

در خصوص پاسخ به سوال شما راجب اینکه آیا اعسار از پرداخت محکوم به شامل هزینه دادرسی هم می شود یا خیر باید اشاره داشت که به طور کلی اعسار علاوه بر موضوع پرداخت محکوم به شامل مواردی همچون هزینه دادرسی، حق الوکاله وکیل، خسارت تاخیر تادیه چک و... نیز می شود. 
در این مورد دادگاه با ادعای اعسار شما موافقت کرده است و اینگونه نیست که نیاز به دادخواست جداگانه اعسار برای پرداخت هزینه دادرسی باشد چراکه همه این موارد تجمیع شده است.
شما می توانید با توجه به شرایط مالی خود درخواست تعدیل در پرداخت اقساط مهریه و هزینه دادرسی را بدهید البته توجه داشته باشید که این درخواست مانع از صدور برگ جلب نمی شود هرچند صدور این برگه در محاکم بعضی از شهر ها بسیار سخت گیرانه است لذا بستگی دارد که رویه عملی محاکم دادگستری در شهر شما چگونه است.
برای کسب اطلاعات بیشتر می توانید نسبت به دریافت نوبت مشاوره حضوری و یا تلفنی موسسه حقوقی دادگران افدام فرمائید.

_{^{مواد قانونی قابل استناد - اعسار از پرداخت هزینه دادرسی}}

اصل 34 قانون اساسی

دادخواهی حق مسلم هر فرد است و هر کس می‌تواند به منظور دادخواهی به دادگاه‌های صالح رجوع نماید. همه افراد ملت حق دارند این گونه دادگاه‌ها را در دسترس داشته باشند و هیچ‌کس را نمی‌توان از دادگاهی که به موجب قانون حق مراجعه به آن را دارد منع کرد.

ماده 1 قانون اعسار
معسر کسی است که بواسطه عدم کفایت دارائی یا عدم دسترسی بمال خود قادر بتأدیه مخارج محاکمه یا دیون خود نباشد.

ماده 20 قانون اعسار
مرجع رسیدگی بدعوای اعسار در مورد محکوم ‌به محکمه‌ایست که بدایتا بدعوای اصلی رسیدگی کرده است.
‌دعوای اعسار در مقابل اوراق اجرائیه ثبت اسناد در محکمه محل اقامت مدعی اعسار اقامه خواهد شد.

ماده 21 قانون اعسار
دعوای اعسار در مورد محکوم‌ به به طرفیت محکوم‌ له دعوی اصلی و در مورد ورقه لازم‌الاجرای ثبت اسناد به طرفیت متعهدله ‌اقامه خواهد شد.

ماده 22 قانون اعسار

در رسیدگی بدعوای اعسار درمورد محکوم ‌به هر گاه محکوم‌ علیه برای معافیت موقتی از پرداخت مخارج عدلیه نیز ادعای‌ اعسار کند موقتا و بدون رسیدگی مخصوص از مخارج مربوطه بدعوی اعسار معاف است.

ماده 23 قانون اعسار
مدعی اعسار باید شهادت کتبی لااقل چهار نفر از اشخاصی که از وضع معیشت و زندگانی او مطلع باشند بعرضحال خود ‌ضمیمه نمایند در شهادت نامه مذکور باید اسم و شغل ووسائل گذران مدعی اعسار و عدم تمکن او برای پرداخت محکوم ‌به یا دین با تعیین مبلغ آن‌تصریح‌شود.

ماده 25 قانون اعسار
در صورت غیبت مدعی اعسار در جلسه محاکمه یا عدم تعقیب او تقاضای مدعی ‌علیه برای رسیدگی بدعوی مزبور کافی‌است.

ماده 26 قانون اعسار
حکم رد یا قبول اعسار در مورد محکوم ‌به قابل استیناف و تمیز است.

ماده ۶۵۲ قانون مدنی
در موقع مطالبه حاکم مطابق اوضاع و احوال برای مقترض مهلت یا اقساطی قرار میدهد.

ماده ۲ قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی
مرجع اجراءکننده ‌رای، اعم از قسمت اجرای دادگاه صادرکننده اجرائیه یا مجری نیابت، مکلف است به تقاضای محکوم‌له از طرق پیش‌بینی‌شده در این قانون و نیز به هر نحو دیگر که قانوناً ممکن باشد، نسبت به شناسایی اموال محکوم‌علیه و توقیف آن به میزان محکوم‌به اقدام کند.
تبصره - در موردی که محکوم‌به عین معین بوده و محکوم‌له شناسایی و تحویل آن را تقاضا کرده باشد نیز مرجع اجراءکننده رای مکلف به شناسایی و توقیف آن مال است.

ماده ۳ قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی
اگر استیفای محکوم‌به از طرق مذکور در این قانون ممکن نگردد محکوم‌علیه به تقاضای محکوم‌له تا زمان اجرای حکم یا پذیرفته‌ شدن ادعای اعسار او یا جلب رضایت محکوم‌له حبس می‌شود. چنانچه محکوم‌علیه تا سی روز پس از ابلاغ اجرائیه، ضمن ارائه صورت کلیه اموال خود، دعوای اعسار خویش را اقامه کرده ‌باشد حبس نمی‌شود، مگر اینکه دعوای اعسار مسترد یا به موجب حکم قطعی رد شود.
تبصره ۱ - چنانچه محکوم‌علیه خارج از مهلت مقرر در این ماده، ضمن ارائه صورت کلیه اموال خود، دعوای اعسار خود را اقامه کند، هرگاه محکوم‌له آزادی وی را بدون اخذ تامین بپذیرد یا محکوم‌علیه به تشخیص دادگاه کفیل یا وثیقه معتبر و معادل محکوم‌به ارائه نماید، دادگاه با صدور قرار قبولی وثیقه یا کفیل تا روشن شدن وضعیت اعسار از حبس محکوم‌علیه خودداری و در صورت حبس، او را آزاد می‌کند. در صورت رد دعوای اعسار به موجب حکم قطعی، به کفیل یا وثیقه‌ گذار ابلاغ می‌شود که ظرف مهلت بیست روز پس از ابلاغ واقعی نسبت به تسلیم محکوم‌علیه اقدام کند. در صورت عدم تسلیم ظرف مهلت مذکور حسب مورد به دستور دادستان یا رئیس دادگاهی که حکم تحت نظر آن اجراء می‌شود نسبت به استیفای محکوم‌به و هزینه‌های اجرائی از محل وثیقه یا وجه‌ الکفاله اقدام می‌شود. در این مورد دستور دادگاه ظرف مهلت ده روز پس از ابلاغ واقعی قابل اعتراض در دادگاه تجدید نظر است. نحوه صدور قرارهای تامینی مزبور، مقررات اعتراض نسبت به دستور دادستان و سایر مقررات مربوط به این دستورها تابع قانون آیین دادرسی کیفری است.
تبصره ۲ - مقررات راجع به تعویق و موانع اجرای مجازات حبس در خصوص کسانی که به استناد این ماده حبس می‌شوند نیز مجری است.

ماده ۵۰۶ قانون آیین دادرسی مدنی
در صورتی که دلیل اعسار شهادت شهود باشد، باید شهادت کتبی حداقل دونفر از اشخاصی که از وضعیت مالی و زندگانی او مطلع می باشند به دادخواست ضمیمه شود. در شهادتنامه، مشخصات و شغل و وسیله امرار معاش مدعی اعسار و عدم تمکن مالی او برای تادیه هزینه دادرسی با تعیین مبلغ آن باید تصریح شده و شهود منشا اطلاعات و مشخصات کامل و اقامتگاه خود را به طور روشن ذکر نمایند.

پاسخ داده شده توسط کارشناس حقوقی ما : جناب آقای الهیاری