اعمال حق شفعه

حق شفعه از تاسیسات قانون مدنی ایران است که از متون فقی اقباض شده و بعید به نظر می رسد مشابه این تأسیس در حقوق کشورهای دیگر وجود داشته باشد و به این معناست وقتی دو نفر شریک مال غیر منقول بودند و یکی از آنها بدون اجازه و رضایت دیگری در قالب عقد بیع ملک مشترک به شخص ثالثی منتقل نمود شریک دیگر حق خواهد داشت با پرداخت همان میزان پول به خریدار و شخص ثالث حصه منتقل شده را تملک نمائید در قانون از این تأسیس تحت عنوان اخذ به شفعه یاد شده است و ماهیتاً ایغاع محسوب می شود چرا اراده یک طرف در ایجاد و وقوع آن کفایت می کند و قبول و رضایت طرف دیگر شرط صحت وقوع نیست.

همان طور که گفته شد اخذ به شفعه شرایطی دارد که در ادامه به صورت تیتروار به آنها اشاره می شود ؛

1-مال مشترک حتما باید غیرمنقول باشد؛ به نظر می رسد ضرورت دارد صفت غیر منقول نیز از نوع ذاتی باشد و در مورد غیرمنقول تبعی یا حکمی اعمال این حق ممکن نیست.

2- مال لزوماً باید بین دو شریک مشترک باشد و در مواردی که بیش از دو شریک وجود داشته باشد امکان اعمال حق شفعه نیست.

3- معامله شریک اول با خریدار ثالث در قالب عقد بیع باشد و در مورد سایر عقود مملک مثال صلح یا اجاره یا معاوضه یا هبه یا پیش فروش یا اجاره به شرط تملیک، صادق نیست

4- مبلغ قابل پرداخت از سوی شریک صاحب حق شفعه به ثالث لزوماً مبلغ توافق شریک اول و ثالث است و نمی توان بیشتر یا کمتر باشد.

5- اعمال حق شفعه فوریست و مالک تشخیص فوریت همان است که در بحث خیارات وجود دارد یعنی تشخیص عرضی است.

در پایان ذکر این نکته ضروری است که در موارد تردید به جهت خلاف قاعده و اصل بودن حق شفعه، این حق اعمال نمی شود.