ابعاد حقوقی و قانونی تغییر جنسیت

سال ها به مسئله نارضایتی از جنسیت به عنوان یک بیماری و ضایعه روانی نگاه میشد و به جهت این فشار اجتماعی افرادی که جنسیت روانی آنها با جنسیت فیزیکی آنها متفاوت بود مورد طرد و تمسخر و فشار اجتماعی قرار می گیرفتند. نارضایتی از جنسیت به معنی هم جنس گرایی نیست و در واقع فرد بیشتر از اینکه تمرکز بر گرایش جنسی و سکچوال خود داشته باشد در مورد جنسیت خود می اندیشد. در سالهای اخیر راه حلی نه چندان کامل از سوی فقهای نو اندیش در قالب فتوا ارائه شده که به این افراد مجوز میدن به جنسیت مورد علاقه خود و جنسیت ذهنی و روانی خود تغییر حالت دهند. متقاضی تغییر جنسیت یا تطبیق جنسیت جهت انجام این کار به طور قانونی و اعمال آن باید مراحل و شرایطی را پست سر بگذارد که در این مطلب تلاش میشود به طور مختصر ولی جامع به آن اشاره شود.در صورت تمایل به سپردن پروسه اخذ مجوز قانونی تغییر جنسیت با دفتر وکالت ما و وکیل متخصص تغییر جنسیت ما در تماس و ارتباط باشید.

وکیل طلاق در ایران برای ایرانیان مقیم خارج

تاریخچه تغییر جنسیت یا تطبیق جنسیت در ایران

تاریخچه تغییر جنسیت یا آنچه امروز با عنوان تطبیق جنسیت شناخته می‌شود، در ایران مسیری پیچیده، اجتماعی و فقهی را طی کرده است. برخلاف بسیاری از کشورها که تحولات مربوط به افراد ترنس در چند دهه اخیر شکل گرفته، ایران از دهه ۱۳۶۰ به‌طور رسمی و حقوقی این موضوع را به رسمیت شناخته است و همین مسئله جایگاه ایران را در میان کشورهای اسلامی متمایز کرده است.

در این مطلب به صورت خلاصه و کاربردی این روند تاریخی را مورد توضیح قرار خواهیم داد تا در قالب نوعی راهنمای تغییر جنسیت، هم برای مخاطبان عمومی و هم برای کسانی که با این موضوع درگیر هستند، قابل استفاده باشد.

مقررات تغییر جنسیت پیش از انقلاب ۱۳۵۷

قبل از انقلاب، نگاه عمومی ایران نسبت به تغییر جنسیت چندان روشن نبود. قوانین صریحی در این خصوص وجود نداشت و بیشتر پرونده‌ها به صورت موردی و بدون چارچوب مشخص بررسی می‌شد. از نظر اجتماعی نیز موضوع تغییر جنسیت در جامعه کمتر دیده یا پذیرفته می‌شد و غالباً در سکوت یا با نگاه منفی به آن پرداخته می‌شد. با این حال، برخی پزشکان و روان‌پزشکان در اواخر دهه ۴۰ و ۵۰ خورشیدی با مفهوم اختلال هویت جنسیتی و ضرورت درمان آن آشنا بودند، اما پشتوانه قانونی مشخصی برای اقدام وجود نداشت.

قوانین تطبیق جنسیت پس از انقلاب ۱۳۵۷ و نقش فتوای آیت‌الله خمینی

نقطه عطف اصلی تاریخ تطبیق جنسیت در ایران، فتوای مشهور آیت‌الله خمینی در دهه ۱۳۶۰ بود. ایشان به درخواست یک فرد ترنس، حکم به جواز شرعی تغییر جنسیت دادند و اعلام کردند که انجام جراحی، در صورت احراز شرایط پزشکی، شرعاً بلامانع است.

این فتوا برای نخستین بار یک مشروعیت فقهی و سپس اعتبار حقوقی به تغییر جنسیت در ایران بخشید؛ موضوعی که در کشورهای اسلامی به‌ ندرت سابقه داشت.

در پی این فتوا، قوه قضائیه و سازمان ثبت احوال مسیرهای قانونی را برای صدور مجوزهای تطبیق جنسیت، تغییر شناسنامه، تغییر نام و سایر آثار حقوقی ایجاد کردند. این تحول باعث شد ایران به یکی از معدود کشورهای منطقه تبدیل شود که فرآیند قانونی مشخص برای افراد ترنس دارد.

رویه قانونی تغییر جنسیت در دهه ۷۰ تا ۹۰ و شکل‌گیری مسیر قانونی و پزشکی

در دهه‌های ۷۰ و ۸۰ خورشیدی، با رشد دانش روان‌شناسی و پزشکی، ساختارهای تشخیص و درمان افراد ترنس در کشور تقویت شد.

مراحل این تغییر عبارتند از:

• کمیسیون‌های پزشکی برای احراز هویت جنسیتی تشکیل شد
• دادگاه‌ها روند صدور مجوز تغییر جنس و اصلاح مدارک را تثبیت کردند
• سازمان ثبت احوال دستورالعمل‌های منظم‌تری صادر کرد
• در این دوره، بسیاری از پرونده‌ها برای نخستین بار به صورت ساختارمند بررسی و اجرا شد و مسیر تطبیق جنسیت از حالت غیررسمی به یک روند قانونی تبدیل شد.

رویه تغببر جنسیت در دهه ۹۰ تا امروز با نگاه اجتماعی و حقوقی تازه

در سال‌های اخیر، آگاهی عمومی درباره افراد ترنس جندر بیشتر شده است. رسانه‌ها، شبکه‌های اجتماعی و متخصصان سلامت روان نقش مهمی در مطرح شدن این موضوع داشته‌اند.

با این حال، چالش‌هایی همچنان وجود دارد؛ از جمله این موانع و چالشها میتوان به این موارد اشاره نمود::

• هزینه‌های بالای جراحی و درمان
• نابرابری‌های اجتماعی
• نبود حمایت‌های کافی بیمه‌ای
• ضعف حمایت‌های روان‌شناختی و اجتماعی
• با وجود این مشکلات، ساختار قانونی کشور برای تطبیق جنسیت همچنان یکی از کامل‌ترین فریمورک‌ها در جهان اسلام محسوب می‌شود.

تغییر جنسیت چیست؟

آمارهای سازمان پزشکی قانونی کشور نشان می دهد سالانه بیش از 270 ایرانی تغییر جنسیت می دهند. بر مبنای آمارهای سازمان پزشکی قانونی هر ساله به تعداد متقاضیان این عمل جراحی افزوده می شود. بر اساس آمارهای رسمی از سال 1385 تا 1389 بیش از یک هزار و 366 نفر مجوز تغییر جنسیت در ایران را دریافت کرده اند که از میان آنها 56 درصد خواهان تغییر به جنس مؤنث و 44 درصد قصد دارند با تغییر جنسیت مرد شوند. پس از فتوای آیت الله خمینی و صدور جواز تغییر جنسیت به عنوان یک راه حل کلی برای تمامی اختلالات و تفاوتهای جنسیتی، این عمل نه تنها در ایران راج یافت بلکه به نوعی رونق هم گرفت و ایران را به بهشت تغییر جنسیت تبدیل نمود!

شرایط و مراحل  تغییر جنسیت

• 1- مراجعه به یک روانشناس و انجام پروسه مشاوره و روان درمانی
• 2- در صورت نظر مساعد روانشناس به وجود اختلال جنسیتی، گرفتن نامه مربوطه 
• 3- مراجعه به پزشکی قانونی و انجام معاینات فنی و قانونی لازم
• 4- مراجعه به دادگاه و گرفتن حکم و اجازه تغییر جنسیت 
• 5- انتخاب پزشک و انجام پروسه هورمون تراپی 
• 6- انجام عمل جراحی تغییر جنسیت 
• 7- اصلاح و تغییر نام در شناسنامه

وکیل برای تغییر یا تطبیق جنسیت!

انواع اختلالات جنسی

از میان مبتلایان به اختلالات جنسی، دو گروه تمایل بیشتری به تغییر جنسیت نشان می دهند؛ افراد تراجنسی و دو جنسی

1- تراجنسی یا ترنس سکچوال (transsexual): به کسانی گفته می شود که به دلیل نارضایتی از جنس خود، خواستار تغییر جنسیت شان هستند؛ زیرا جنسیتی که در روانشان حس می کنند با جنسیت جسم شان متضاد است. این افراد از زمانی که خود را می شناسند، احساس می کنند به جنس دیگر تعلق دارند و در کالبدی اشتباه به دنیا آمده اند. در واقع مبتلایان به «اختلال هویت جنسی» دچار نارضایتی از جنسیت خود هستند، بی آنکه هیچگونه ناسامانی یا مشکلی در جسم آنان مشاهده شود

2- دوجنسی: در این اختلال، که با اصطلاح ابهام هویت جنسی شناخته می شود با فردی روبرو هستیم که از بدو تولد آلت تناسلی بینابین دارد.

 عواقب انجام دادن یا ندادن عمل تغییر جنسیت

1- افراد مبتلا به این اختلال، اگر به خاطر ترس از واکنش دیگران اقدام به درمان نکنند آسیب های روزافزونی به خود و اطرافیان وارد خواهند کرد، چرا که روند تکامل هویت جنسی (یعنی درک از زن یا مرد بودن) در آنان به طور کامل و صحیح صورت نگرفته است و رشد کردن به عنوان جنسی که در حقیقت به آن متعلق نیستند جدای از لطمه به هویت جنسی، باقی شئون زندگی آنان را نیز تحت تاثیر قرار خواهد داد.

2- در مورد عواقب انجام این عمل نیز باید گفت با این جراحی مثل هر عمل دیگری، به جز مسائل روانشناختی پیچیده ای مثل رویارویی فرد با هویتی متفاوت با آنچه تاکنون بوده است، عوارض جسمانی بعد از عمل هم گریبانگیر این افراد خواهد بود. عوارضی که باید پیش از اقدام به این جراحی کاملا و به طور دقیق از آنها مطلع شد و با پذیرش کامل عواقب قطعی و احتمالی، اقدام به عمل جراحی کرد.

3- همچنین داوطلبین این عمل باید آگاه باشند احتمال اینکه بعد از جراحی تغییر جنسیت، به رضایت کامل از خود و جنسیت خود نرسند نیز وجود دارد. یعنی ممکن است بعد از عمل ببینند به آنچه می خواسته یا فکر می کرده اند، تبدیل نشدند.افراد مبتلا باید بدانند در نهایت هم با یک زن یا مرد عادی تفاوت هایی خواهند داشت و بنابراین با آگاهی از میزان رضایتمندی خود نسبت به این مسئله اقدام به جراحی کنند.

مجوز شرعی تغییر جنسیت

ادیانی چون اسلام و مسیحیت و مذاهبی چون تشیع و تسنن، تغییر جنسیت افراد مبتلا به اختلال یاد شده طی جراحی را مجاز اعلام کرده اند. هر چند در مورد افراد ترانس سکچوال، در برخی ادیان مثل مسیحیت و مذهبی چون تسنن، این اجازه صادر نمی شود.

در واقع فقط کسانی که اختلال ابهام جنسی دارند یا دو جنسی ها را مجاز به جراحی تغییر جنسیت می دانند. در حالی که مراجع تشیع و حضرت امام خمینی (ره) به کسانی که به لحاظ پزشکی و روانشناختی نیاز به تغییر جنسیت شان محرز شده باشد این اجازه را با دو شرط داده اند:

بیماری ترانس سکچوال، واقعی و قطعی باشد؛ بنابراین افرادی که بیماری آنان مشکوک است، مجاز به تغییر جنسیت نیستن
تغییر جنسیت باید به صورت کامل صورت بگیرد؛ یعنی به طور مثال زن پس از تغییر جنسیت کاملا به یک مرد تبدیل شود و برعکس، تا احکام و قوانینی که در شرع ما برای زنان یا مردان ذکر شده است در مورد آنان قابل اجرا باشد

منابع معتبر کسب اطلاعات تغییر جنسیت

بهترین راه برای شروع فرایند درمان نارضایتی جنسی، مراجعه به روانپزشکان است تا به کمک این متخصصان، پس از انجام مصاحبه ها و تست ها و بررسی های مربوطه، نیاز فرد به تغییر جنسیت محرز شود.

نمونه پرونده عملی اصلاح شناسنامه و تغییر نام

مسیرهای دریافت مجوز جراحی

تنها مرجع ذی صلاح جهت صدور مجوز جراحی، دادگاه می باشد که از دو مسیر قابل انجام است:

مسیر اول

• 1- مراجعه به روانپزشک معتبر و دارای صلاحیت
• 2- گذراندن دوران روان درمانی
• 3- دریافت تاییدیه مبنی بر ترنس بودن از روانپزشک
• 4- انجام آزمایش های تشخیص سطح هورمون و کاریوتایپ برای اطمینان از اینکه فرد دچار اختلال هورمونی یا کروموزومی نیست
• 5- مراجعه به دادگاه و ارائه دادخواست تغییر جنسیت و تغییر نام در شناسنامه
• 6- ارجاع فرد تراجنسی از دادگاه به پزشکی قانونی برای تاییدیه مدارک پزشکی
• 7- تایید پزشکی قانونی و ارجاع به قاضی
• 8- دریافت حکم قاضی مبنی بر جواز تغییر جنسیت و تغییر نام در شناسنامه

مسیر دوم

• 1- مراجعه به دادگاه خانواده و ارائه دادخواست تغییر جنسیت و تغییر نام در شناسنامه
• 2- ارجاع فرد ترنس به پزشکی قانونی
• 3- معرفی به یک روانپزشک معتبر از طرف پزشکی قانونی و گذراندن مراحل روان درمانی
• 4- انجام آزمایش های تشخیص سطح هورمون و کاریوتایپ برای اطمینان از اینکه فرد دچار اختلال هورمونی یا کروموزومی نیست.
• 5- تایید از طرف روانپزشک و ارجاع به پزشکی قانونی
• 6- تایید از طرف پزشکی قانونی و ارجاع به قاضی
• 7- دریافت حکم قاضی مبنی بر جواز تغییر جنسیت و تغییر نام در شناسنامه

اطلاعات برای شروع عملیات تغییر جنسیت

1- برای انجام مراحل اخذ مجوز تغییر جنسیت از دادگاه می توان به وکیل دادگستری مراجعه نمود.

2- وکیل دادگستری با احاطه حقوقی که بر روند اخذ مجوز دارند، این اقدام را در سریع ترین زمان ممکن انجام خواهد داد

3- دادگاه ذی صلاح در خصوص صدور مجوز تغییر جنسیت، دادگاه های عمومی حقوقی در تهران و شهرستان ها می باشد

4- جهت اخذ مجوز تغییر جنسیت می توان از دادگاه محل سکونت در هر مکانی که فرد قرار دارد اقدام نمود اما دادخواست باید به طرفیت اداره ثبت احوال محل صدور شناسنامه تنظیم گردد

5- اقداماتی که توسط وکیل انجام می شود عبارتند از:

• الف – تنظیم دادخواست با موضوع تغییر جنسیت و نام کوچک فرد و تقدیم آن به دادگاه ذی صلاح به طرفیت اداره ثبت احوال محل صدور شناسنامه فرد
• ب – شرکت در جلسه دادرسی و دفاع از موکل جهت اثبات ادعای مطروحه
• ج – اجرای حکم دادگاه و مراجعه به اداره ثبت احوال جهت اعمال تغییر جنسیت و نام کوچک در شناسنامه
• د – تحویل مدارک جدید هویتی به موکل و اتمام پروسه

دفتر وکالت دادگران حامی با وکلایی مجرب، مراحل حقوقی فوق را در سریع ترین زمان ممکن و با بهترین کیفیت از ابتدا تا انتها به انجام می رساند. با ما تماس بگیرید.

سوالات متداول در خصوص تغییر جنسیت

راههای تماس و ارتباط با وکیل متخصص حقوقی  – 88019243